"Leiderschap leer je niet uit het boekje"
Toen Jan Rijken na meer dan 30 jaar Korps Mariniers met pensioen ging, viel hij in een zwart gat. Totdat hij gevraagd werd om projectleider te worden van de Nederlandse Veteranendag. De afgelopen 15 jaar zette hij zich met ziel en zaligheid in om alles en iedereen in Den Haag bij elkaar te krijgen op die ene bijzondere zaterdag. En dat wierp zijn vruchten af: van een bijeenkomst met 30.000 bezoekers groeide Nederlandse Veteranendag uit tot een feestelijk evenement waar bijna 100.000 veteranen uit heel Nederland met hun familie en vrienden naartoe komen.
PODCAST 'MEE OP MISSIE'
Bekijk de podcast op Youtube of beluister de verhalen via Spotify, Apple podcasts of alle andere podcastplatforms.
In 2022 nam Jan afscheid als projectleider en ging hij voor de tweede keer met pensioen. Hoog tijd om eindelijk eens kennis te maken met de drijvende kracht achter 15 Nederlandse Veteranendagen: ‘Ik groeide op in een beschermde omgeving, zonder kommer en kwel. Mijn ouders waren gereformeerd en hadden allebei een agrarische achtergrond. Hoe ze rond kwamen weet ik niet, mijn vader was politieman en dat was geen vetpot. Een ding wist ik wel al snel: ik wil niet met een tupperware bakje op mijn bagagedrager gebonden naar kantoor fietsen elke dag.’
‘Ik begon met de officiersopleiding toen ik net 20 was. Ik heb daarna honderden mariniers opgeleid bij de beroepsopleiding. Fantastisch. Ik was niet makkelijk, maar de klassieke drill sergeant, een echte klootzak. Ik was heel streng en stelde hoge eisen op fysiek en mentaal niveau. Je moet er maximaal voor gaan en niet de kantjes ervan af lopen. Ik hield mezelf ook aan deze maatstaven. Door de jaren heen ben ik verzacht. Door meer ervaring bij andere functies zie je dat leiding geven ook anders kan, dat je anders kan omgaan met je personeel. Ik ben meer de harmonie en connectie gaan opzoeken. Met leeftijd wordt je ook genuanceerder en zie je de verschillende aspecten van leiderschap in. Niet alleen die harde kop, streng kijken en maar doorgaan. Dat leer je niet uit een boekje, maar met vallen en opstaan en een paar keer op je sodemieter krijgen. Dan groei je als leider.’
‘Ik was de klassieke drill sergeant, een echte klootzak’
In 1969 begon Jan bij het Korps Mariniers. Vier jaar later wilde hij dolgraag mee op missie naar Cambodja, maar hij moest thuis blijven voor een andere functie. ‘Ik wilde mee in die operationele kant. Ik was nog jong en wilde van alles doen. Het bleek achteraf een zware missie te zijn in een tijd dat defensie het zorgconcept nog niet voor elkaar had. Wat doe je met terugkerende veteranen die hele heftige dingen hebben meegemaakt? Daar was geen plan voor. Dat is tegenwoordig defensiebreed professioneel opgepakt. Nu ben je ook veteraan als je nog in dienst bent en is er veteranenzorg, zowel materieel als immaterieel.’
Pas rond de eeuwwisseling ging Jan zelf op missie: ‘Mijn eerste uitzending was naar Albanië, als contingentscommandant. Daar was ik het oog en oor van de defensiestaf, een vertegenwoordiger van de Commandant der Strijdkrachten. We zaten bij de grens van Noord-Albanië en Zuid-Kosovo. Albanezen werden over de grens gejaagd door de Serviërs en werden opgevangen in hulpkampen in Albanië. Wij hielden toezicht op en zorgden dat mensen goed werden opgevangen en vervoerd. Tijdens die missie hebben we veel ellende gezien.’
‘Leiderschap leer je niet uit het boekje, maar met vallen en opstaan’
‘Het was een humanitaire missie. Dat betekent dat je gewapend bent als waarborg voor je veiligheid, maar dat je geen mandaat hebt om offensief het gevecht aan te gaan. Je probeert het leed zover mogelijk terug te dringen. Je helpt daar waar mogelijk, binnen het mandaat wat je krijgt.’
Na zijn missie in Albanië wordt Jan vrij snel weer uitgezonden naar de Hoorn van Afrika. In opdracht van de VN hielden ze toezicht op een grenszone tussen Ethiopië en Eritrea. ‘We kwamen aan toen de troepen zich net hadden teruggetrokken na een maandenlange loopgravenoorlog. Er lagen nog lijken tussen de loopgraven in. Die Eritreeërs en Ethiopiërs lieten ze gewoon liggen. Je liep tussen de skeletten door. Ongelofelijk. Wij hebben dat uit eigen beweging geruimd.’
‘Je liep gewoon tussen de skeletten door. Ongelofelijk’
‘Het was een uitdaging om de grenszone vrij te houden. We wilden vrij kunnen bewegen en rondrijden door het gebied. Er waren echter veel roadblocks en soms werden die geblokkeerd door Eritreeërs. Een keer werd het echt spannend. De vertegenwoordiger van de VN wilde niet dat wij als watjes werden gezien en wilde zich niet terugtrekken. De vuuropening was toen heel dichtbij. Uiteindelijk werd het risico echt te groot en hebben we ons alsnog teruggetrokken.’
Als projectleider van Nederlandse Veteranendag kwam hij in heel ander vaarwater terecht: ‘Toen ik 15 jaar geleden projectleider werd van Nederlandse Veteranendag ging er een wereld voor me open. Iets organiseren met zoveel verschillende partijen en met zo’n bijzonder doel. Ik wilde laten zien dat veteranen niet alleen oude mannen zijn, maar een dwarsdoorsnede van jong en oud, van man en vrouw. De diversiteit is enorm.’
‘De diversiteit aan veteranen is enorm’
De laatste editie van Veteranendag onder zijn leiding was voor Jan misschien wel de mooiste: ‘Vorig jaar werd voor de eerste keer de vaandelceremonie gehouden tijdens de Veteranendag. De koning heeft 18 cravates aan vaandels gehaakt: onderscheidingen om de krijgsmacht te eren die hun steentje hebben bijgedragen in Afghanistan: ‘De vaandel wordt geëerd en daarmee ook de eenheid en de mannen en vrouwen. Dit is voor de manschappen een enorme blijk van erkenning en waardering.’